Na zaproszenie Marcina Szczeliny – redaktora naczelnego Architecture Snob oraz architektów związanych Grupą Arche miałam okazję uczestniczyć w prezentacji niezwykłej industrialnej przestrzeni, w którym historyczne wnętrza zostały przekształcone w nowoczesny, wielofunkcyjny obiekt. XIX-wieczna Cukrownia Żnin to miejsce, w którym można dotknąć historii, obcować z kulturą, odkrywać smaki i wypoczywać. Ale to nie o relaks tu chodzi. A o niepowtarzalny, jedyny w swoim rodzaju projekt rewitalizacji.

Zrównoważone projektowanie

Twórcy projektu odnowy Cukrowni Żnin już dawno mieli świadomość jak wielka odpowiedzialność spoczywa na architektach i projektantach w związku z kryzysem klimatycznym. Niezaprzeczalnym faktem jest, że branża projektowa jest odpowiedzialna za znaczącą część globalnej emisji CO2. Architekci coraz częściej świadomie starają się wprowadzać do architektury zasadę 3R – reduce, reuse, recycle.

Prawdopodobnie za jakiś czas nie będzie możliwości tworzenia nowych budynków – powszechne stanie się wykorzystanie obiektów i terenów już istniejących, które dawniej przeżywały okresy świetności – jak fabryki, inne obiekty przemysłowe czy rolnicze. Takich opuszczonych, niedziałających już, bardzo ciekawych obiektów jest mnóstwo. Czekają na odważnych inwestorów: choćby takich jak Grupa Arche, dla której wykonany został projekt rewitalizacji Cukrowni Żnin. To zresztą nie pierwsza i nie ostatnia tego typu inwestycja tej Grupy – gdzie do przekształcenia w działający współcześnie obiekt wykorzystano elementy wyposażenia działającej niegdyś fabryki.

Ponowne użycie tysięcy elementów dawnej fabryki

Przez 4 lata, pod przewodnictwem Marka Bulaka i Piotra Grochowskiego, oraz Katarzyny Grochowskiej nad obiektem pracowało w sumie 32 architektów z 4 pracowni – Bulak Projekt, Less is core, Mili Młodzi Ludzie oraz MIXD.

Kiedy architekci zaczynali prace w 2016 roku, większość budynków składających się na zespół fabryczny cukrowni była w katastrofalnym stanie. Ubytki w dachu, woda penetrująca ściany i stropy, fragmenty konstrukcji wycięte przez złomiarzy. Pierwszym działaniem było zabezpieczenie budynków oraz zgromadzenie i waloryzacja wszystkich elementów fabryki, które mogły zostać ponownie użyte w trakcie rewitalizacji. Zebranych zostało: 200 lamp, 120 szaf bhp i instalacyjnych, 1 200 kg rur stalowych (z których wykonano ścianę lady recepcyjnej), 400 m² desek drewnianych wykorzystanych na blaty w sali restauracyjnej, 850 worków po cukrze, wykorzystanych później jako ekrany wygłuszające w sali konferencyjnej. Główne wejście do hotelu to dawna konstrukcja dachu, która nie nadawała się już do pełnienia swojej pierwotnej funkcji. W sumie udało się zabezpieczyć i wyeksponować około 10 000 elementów !!!

• 

• 

Najważniejszym założeniem konserwatorskim było pozostawienie architektury budynku w jak najbardziej oryginalnym kształcie, co udało się osiągnąć, dodając tylko to, co niezbędne do spełnienia wymagań projektowych i funkcjonalnych. Nowe konstrukcje pojawiały się tylko tam, gdzie było to potrzebne, często jako dodatkowe podparcie istniejącej konstrukcji, a nie jako zamiennik.

W sensie stricte architektonicznym nie zostało zbudowane nic nowego, w pełni wykorzystane to, co znajdowało się na miejscu. Wyzwaniem funkcjonalnym było przekształcenie obszaru całkowicie przemysłowego w obszar turystyczny. Wymagało to odpowiedniego zaprojektowania nowych funkcji i wykorzystania każdego, nawet najmniejszego budynku, który wchodził w skład dawnej linii technologicznej fabryki. 

Do Cukrowni wraca życie

Cukrownia Żnin to REuse na ogromną skalę, a także przywrócenie życia zapomnianemu obiektowi. W tym konkretnym przypadku przywrócenie miastu Żnin i jego mieszkańcom miejsca, wokół którego toczyło się życie lokalnej społeczności i które po zamknięciu fabryki stało się popadającą w ruinę nieodstępną, wręcz groźną lokalizacją.

Finalnie, udało się przystosować dawną cukrownię do pełnienia nowych funkcji, spełnić nowoczesne normy budowlane i przepisy, nie zmieniając jej formy. Teraz do budynków z 1894 roku wraca życie – nie tylko w postaci gości hotelowych lecz także mieszkańców Żnina, którzy odzyskali ważne dla nich miejsce i nie kryją wzruszenia, kiedy we wnętrzach odnajdują przedmioty, na których przez lata pracowali. Niektórzy z nich wracają do Cukrowni w nowej roli, np. jako przewodnicy i opowiadacze historii. Żnin pokazał, że ponowne wykorzystanie złożonych struktur architektonicznych jest możliwe, opłacalne i konieczne. 

• 

• 

Projekt otrzymał wiele nagród i nominacji:

• European Union Prize for Contemporary Architecture – Mies van der Rohe Award– nominacja.
• NAGRODA ROKU SARP W KATEGORII “Architektura w przestrzeni dziedzictwa”
• Nagroda „Rzeczpospolitej” w ramach „Real Estate Impactor” w kategorii „Obiekt wnoszący nową wartość dla mieszkańców”.
• Modernizacja roku 2021 – tytuł Modernizacja Roku w kategorii ”rewitalizacja obszarów i przestrzeni urbanistycznych”
• 1 miejsce w konkursie na ”Hotel z Pomysłem” organizowany przez najstarsze czasopismo branży hotelarskiej ”Hotelarz”.
• EUROPEAN PROPERTY AWARDS 2021 W KATEGORII – Commercial Renovation/Redevelopment

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Ciekawostka

Pracownia Less is core, będąca częścią Grupy Arche, powstała z potrzeby ratowania obiektów zapomnianych. Obecnie pracuje nad pięcioma obiektami zabytkowymi o bardzo różnym charakterze – Dworem Uphagena w Gdańsku, Klasztorem we Wrocławiu, Królewską Fabryką Papieru w Konstancinie, podziemnym fortem w Poznaniu, bazą lotniczą Luftwaffe w Mielnie i starym szpitalem w Nałęczowie. 

Inwestor: Arche S.A.

Projekt: Bulak Projekt, Less is core, Mili Młodzi Ludzie, MIXD

Otwarcie obiektu: 2020r.

Zdjęcia Cukrowni: ONI STUDIO