O empatii i tolerancji. Dla dzieci
Na świat nie przychodzimy z ukształtowanymi poglądami – dostrzegamy różnice między sobą a innymi, ale nie wartościujemy ich. Dzieje się tak mniej więcej do siódmego roku życia. Dziecko tworząc swój obraz rzeczywistości jest zapatrzone w dorosłych narratorów i przyjmuje wszystko za pewnik. Ten obraz płynący z ust osób znajdujących się w najbliższym otoczeniu staje się obowiązującym w dorosłości. Dotyczy to między innymi postrzegania innych kultur, wyznań, poglądów czy orientacji. Jeśli przekaz rodzica i środowiska ubierzemy dodatkowo w estetykę, to mamy szanse na wychowanie pokolenia wrażliwego nie tylko na drugiego człowieka, ale i piękno.
Obecne globalne zjawiska mieszania się kultur i migracji stawiają jeszcze większe wyzwania niż kiedyś. Nasza dziesiejsza rzeczywistość wymaga akceptowania odmienności, szybkiej adaptacji w dynamicznie zmieniających się warunkach społecznych. Wczesny etap rozwoju dzieci stanowi najlepszy moment do kształtowania naturalnych mechanizmów akceptacji, ponieważ dzieci z natury są istotami otwartymi na wszelkie anomalie.
Do artykułu o nauce tolerancji wybrałam kilka dobrze zaprojektowanych zabawek oraz książek.
Zabawki
LALA od Woodenstory
Figurka nie jest ani dziewczynką, ani chłopcem. Może być rycerzem, księżniczką, czarodziejem lub po prostu przyjacielem. W zestawie są i ubranka. LALI można założyć koszulę, spodnie czy sukienkę. LALA z łatwością podróżuje w dłoni dziecka. Ma ruchome ręce i nogi. Może zamieszkać w plecaku lub kieszeni. Stworzona została w Beskidach, przyszła z lasu i lasem pachnie – powstała z wyselekcjonowanego drewna, bez toksycznych farb i lakierów. Pokryta naturalnymi barwnikami, bez szkodliwych substancji. Pszczele woski i roślinne oleje pozwalają zachować naturalną fakturę drewna. Stroje uszyte są z organicznej bawełny, lnu i wełny. Opakowanie zostało zaprojektowane tak, by mogło być ponownie użyte – płócienne worki i kartonowe pudełka podlegają recyclingowi. W 2020 LALA została wyróżniona znakiem jakości w plebiscycie must have.
www.woodenstory.pl
MULTI. Projekt dyplomowy Anny Gwiazdy
MULTI to zestaw zabawek, skierowanych do dzieci w wieku 3-5 lat. Mimo pozornej jednorodności, każdy element zestawu różni się od kolejnego. Za pomocą zmysłów: węchu, dotyku oraz słuchu dziecko tworzy skojarzenia, przypisując określone cechy do kreowanej postaci. Odkrywa wielość właściwości drewna, grzechoczących dźwięków, zapachów, faktur i wypełnień. Wymyślona przez dziecko historia staje się pretekstem do rozmowy o odmienności. Zaangażowany rodzic stymuluje zabawę poprzez rozmowę – zadając szczegółowe pytaia o pochodzenie i cechy bohaterów.
„Podczas przeprowadzania testów w przedszkolach usłyszałam między innymi historię przygód małpy bez nóg przemierzającej most z przyjaciółmi. Jeden z chłopców skojarzył historię z sytuacją swojej babci, która zmaga się z niepełnosprawnością. Rozmowa na temat ułomności była naturalnym efektem kreowanej opowieści, kontynuowana w sposób naturalny i niewymuszony. Dzieci wielokrotnie zaskoczyły mnie kreatywnością, gdy kojarzyły abstrakcyjny kształt zabawek z przedstawicielami mniejszości kulturowych, ale też na przykład egzotycznymi przedstawicielami ze świata zwierząt mówi projektantka.
MULTI zostało zaprezentowane na festiwalu Dutch Design Week 2019 w Eindhoven na organizowanej przez Akademickie Centrum Designu wystawie Young Polish Designers – Studies in Reality, której kuratorem była Izabela Bołoz.
„Nie spodziewałam się tak pozytywnych reakcji ze środowiska projektantów, gdy wymyślałam zabawki w ramach dyplomu licencjackiego. Odniesiony sukces zmobilizował mnie do podjęcia studiów pedagogicznych, które aktualnie kończę. Zebrana tam wiedza z zakresu psychologii ma znaczący wpływ na mój rozwój jako projektantki. Aktualnie skupiam się na projektach interdyscyplinarnych, łączących design z wiedzą na temat ludzkiej psychiki. W ostatnim roku zaprojektowałam zestaw obiektów do wspierania terapii traumy oraz Alfagest, czyli obiekty służące do ułatwiania komunikacji z osobami z Zespołem Downa. Pracuję także nad dyplomem magisterskim, który porusza ważną społecznie kwestię przegrywania – mówi Anna.
MULTI jest na razie projektem konceptualnym, ale ma potencjał do wprowadzenia do masowej produkcji. Technologia produkcji nie jest skomplikowana, a materiały, z których zabawka jest wykonana szeroko i lokalnie dostępne. Jest i ekologiczna – projektantka do stworzenia pierwowzoru wykorzystała roślinne barwniki oraz naturalne impregnaty drewna.
Anna planuje projektować więcej świadomych, rozwijających obiektów, które miałyby potencjał kreować zmianę i nieść społecznie odpowiedzialny przekaz. Jeśli chcesz zobaczyć inne projekty społeczne Anny zajrzyj tutaj: www.annagwiazda.com
ANOMALS, Einev Ben asher
Kolejny przykład zabawki, która wprawdzie nie pochodzi z Polski, ale jest na tyle ciekawa, że warta uwagi i wspomnienia tutaj.
Zabawki dla dzieci – lalki czy misie – obrazują zazwyczaj pewną normę, często ideał. Kto chciałby się bawić lalką niedoskonałą? Einav– izraelska projektantka postanowiła przełamać ten stereotyp. Lalka odstająca od standardu ma przyciągnąć uwagę i stworzyć przestrzeń dla nowego i pozytywnego dialogu na temat anomalii. Kukiełki ANOMALS składają się z 5 zwierzątek, z których każde ma pewną cechę dominującą – wadę, niepełnosprawność. Dzięki temu, że zabawki są pluszowe i już na pierwszy rzut oka wzbudzają sympatię – są urocze i miłe w dotyku – odmienność przestaje się wydawać odrażająca czy zła. Każda z kukiełek staje się narzędziem edukacyjnym dla dzieci i zachęca do ich akceptacji oraz empatii. Projekt otrzymał nagrodę w międzynarodowym konkursie dla młodych projektantów make me! organizowanym przez Łódź Design Festival.
https://einavbenasher.wixsite.com/einav
KSIĄŻKI
Książka Lala Lolka, ilustracje Katarzyna Bogucka, wydawnictwo Ładne Halo
To lekko skandalizująca, mocno żartobliwa historia kilkuletniego chłopca, który w zbiorze swoich ulubionych zabawek ma lalkę o imieniu Wiola. Jak się okazuje, nie przynosi mu to żadnej szkody: Lolek jest chłopcem rozważnym, wrażliwym i zdolnym. Afera zaczyna się dopiero wtedy, kiedy bohaterowie – Lolek i jego lalka – wyruszają wspólnie do przedszkola. Czy świat dorosłych i dzieci jest przygotowany na przyjęcie tej pary?
„Lala Lolka” nie tylko uczy tolerancji, ale też inspiruje do swobodnej zabawy – na końcu książki czeka na dzieci papierowa niespodzianka.
EGALITERRA, autor Joanna Olech, ilustracje Edgar Bąk, wydawnictwo Wytwórnia
Odważna i skłaniająca do refleksji książka obrazkowa do wspólnego czytania przez dorosłych i dzieci. Opowieść o pozycji kobiet we współczesnym świecie. Graficznie książka odwołuje się do technik stosowanych w polskim plakacie z drugiej połowy XX . Skrót, metafora i humor, czyli minimalizm środków przekładający się na maksimum ekspresji. Książka ważna i poważna, choć w pierwszym kontakcie puszcza do nas figlarne oczko. Wprowadza nas w wyimaginowany świat, by mówić o tym, co dzieje się tu i teraz. A dzieje się źle.
Daleki plan przestrzeni kosmicznej. Poznajemy planetę EGALITERRĘ i istniejące na niej państwo EGALITANIĘ z jej mieszkańcami EGALIMISIAMI. Misie żyją razem zgodnie z Misiową konstytucją, gwarantującą im równość. Powtarzane zdania o równości nie kroczą jednak równym krokiem z praktyką. Wydaje się, że równość wszystkich obywateli jest standardem cywilizowanego świata i społecznym spoiwem. Ale kiedy przychodzi wcielać ją w życie – często egoizmy biorą górę, a potrzeba dominacji depcze tę wspaniałą ideę. Wymarzyliśmy sobie EGALITERRĘ – baśniową planetę równych szans.
Kim jest ślimak Sam? Autorzy: Maria Pawłowska, Jakub Szamałek, ilustracje Katarzyna Bogucka
Jak się okazuje pierwszego dnia szkoły, ślimak Sam jest trochę inny niż reszta klasy. Nie może się zdecydować, czy jest chłopcem czy dziewczynką. Ze wstydu chowa się do skorupki, ale przecież nie może tak przeczekać wszystkich tych lat w szkole…
Kiedy w końcu wychyla różki z ukrycia, w klasie czeka na niego kapibara Magda, szkolna pedagożka, która wysyła go ze specjalnym zadaniem do lasu. Ślimak spotka tam inne niezwykłe zwierzęta i dowie się, że nie ma jednego “prawidłowego” sposobu życia i tworzenia rodziny.
Książka została wyróżniona w VIII Konkursie Literatury Dziecięcej im. Haliny Skrobiszewskiej i znalazła się na Liście Skarbów Muzeum Książki Dziecięcej.
Kto Ty jesteś? autor: Joanna Olech, ilustracje: Edgar Bąk, wydawnictwo Wytwórnia
O patriotyzmie inaczej. Lekko, nowatorsko i na dziecięcą miarę. Tekst Joanny Olech odwołuje się do idei społeczeństwa obywatelskiego, wzajemnego zaufania, szacunku, ekologii, tolerancji i zaangażowania na rzecz kraju. Ilustracje Edgara Bąka skłaniają młodych i dorosłych czytelników do głębokiej refleksji.
Jak objaśnić dziecku znaczenie abstrakcyjnych terminów? Takich jak na przykład: wierność… respekt… wrażliwość…? Nie ważą i nie pachną, nie mają koloru ani faktury. Możemy je opisać jedynie poprzez przejawy. Przez sposób, w jaki się manifestują.
Weźmy patriotyzm. Pojawia się w polu widzenia dziecka w kontekście, który je przerasta, bywa mylący albo wręcz bałamutny. A jako że dzieciaki – z oczywistych względów – nie dokonują czynów bohaterskich, nie składają ofiary z życia – słowo to staje się abstraktem, sprawą „nie dla dzieci”. Salwy honorowe, kadzidła i wieńce, jakie towarzyszą celebracji patriotyzmu, przykrywają jego inny, codzienny sens, a mianowicie – współuczestniczenie, współtroskę, współdziałanie na rzecz współdobra. Są to drobne, codzienne akty współodpowiedzialności za kraj. W tak rozumianym patriotyzmie dziecko ma szansę wypełnić cząstkę obywatelskiej misji – ma swój „zagonek” do uprawy, swoją pulę chwalebnych uczynków i dobrych nawyków, które składają się na dobrostan kraju. – objaśnia autorka Joanna Olech
PREMIERA! Książka – Cegiełka “Wszystkie Kolory Świata” Wybitni autorzy i ilustratorzy wspierają dzieci!
To akcja charytatywna Wydawnictwa Agora i 43 twórców i twórczyń literatury i ilustracji dziecięcej, z której dochód zostanie przeznaczony na wsparcie dzieci i młodzieży.
Wszystko zaczęło się od listu opublikowanego na Facebooku przez nieformalną grupę zrzeszającą twórców dla dzieci – pisarzy, ilustratorów, tłumaczy i literaturoznawców, w reakcji na wydarzenia w Warszawie 7 sierpnia 2020 roku i zatrzymanie przez policję kilkudziesięciu młodych osób biorących udział w manifestacji w obronie praw osób LGBT+.
Twórcy opowiadając się za wolnością, równością, empatią i wrażliwością oraz przeciw dyskryminacji i nietolerancji wyrazili solidarność z osobami LGBT+, pisząc list poparcia oraz tworząc ilustrację LUDZIE autorstwa Joanny Rusinek, która szeroko obiegła media społecznościowe.
Poruszeni licznym odzewem kolejnych twórców dopisujących się do listu, inicjatorzy akcji zwrócili się do Wydawnictwa Agora z pomysłem na antologię opowiadań dla dzieci – żeby nie poprzestać na głosie sprzeciwu oraz aby rozszerzyć działanie pomocowe na wszystkie grupy dyskryminowanych w Polsce dzieci. Tak narodziła się książka -cegiełka zatytułowana „Wszystkie kolory świata” – książka, która daje siłę! Dzięki entuzjazmowi i ogromnemu zaangażowaniu 43 znanych i cenionych twórców kultury dla dzieci – pisarek i pisarzy, ilustratorek i ilustratorów – powstał wyjątkowy zbiór 20 utworów dla młodych czytelników, które odwołując się do takich wartości jak empatia, szacunek dla odmienności, tolerancja, solidarność, przynoszą nadzieję na lepszy i otwarty na różnorodność świat!
Publikacja skierowana jest do dzieci w wieku od 9 do 12 lat, a zawarte w niej utwory zostały ułożone w kolejności sugerującej wiek czytelnika. „Wszystkie kolory świata” ukażą się drukiem 16 lutego. Wszyscy twórcy zaangażowani w powstanie książki pracowali całkowicie charytatywnie, a dochód ze sprzedaży publikacji przekazany zostanie na wsparcie 116 111 telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
Inne pozycje warte uwagi:
“Coś” autorka Astrid Desbordes ilustracje Marc Boutavant, wydawnictwo Wytwórnia
“Tęczowa książeczka” Poradnik dla nastolatków, autor James Dawson, wydawnictwo Krytyka Polityczna
“Jak sobie poczynamy”, autorka: Iwona Wierzba, wydawnictwo Albus
“Trzecia Płeć Świata” autor Waldemar Kuligowski, wydawnictwo Albus
Seria autorstwa Equipo Pantel m.in. “Co to jest demokracja?”, “Klasy społeczne istnieją”, “Oto jest dyktatura”, wydawnictwo Znak
“Opowiedz mi. Dzieci pytają o intymne sprawy”, autor: Von der Gathen Katharina, Wydawnictwo Dwie Siostry
Przeczytaj też: Jak projektuje się place zabaw
Autor: Olga Łosiak,
redaktor naczelna
